The Renaissance as a Process: the Transformation in Orthodox Church Painting in the Polish-Lithuanian Commonwealth

Автор(и)

DOI:

https://doi.org/10.18523/1995-025X.2022.19.113-151

Ключові слова:

Renaissance, Orthodox Church art, Ukrainian art, Ruthenian Art, Polish-Lithuanian Commonwealth, 16th century, 17th century

Анотація

The Ruthenian Orthodox art in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the sixteenth century opened itself to the influences of Western European culture. The article is devoted to а description and analysis of this phenomenon. Although for most of the seventeenth century no work emerged that was pure enough in terms of its style that it could be termed а fully Renaissance work, this fact does not mean that there wasn’t any Renaissance at all. Here the Renaissance was not а style, an epoch, or а period, but а process that unfolded over two centuries, without а strictly defined beginning and end.

Біографія автора

Agnieszka Gronek, Яґеллонський університет

Ґронек Аґнєшка — габілітований доктор, професор кафедри польсько-українських студій Факультету міжнародних і політичних студій Яґеллонського університету. Автор книги «Opuszczone dziedzictwo. O malowidłach w cerkwi św. Onufrego w Posadzie Rybotyckiej» (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015).

Посилання

Aleksandrovych, Volodymyr. «Fedir Senkovych. Zhytevyi i tvorchyi shliakh lvivskoho maliara pershoi tretyny XVII st.» Visnyk Lvivskoho universytetu. Spetsialnyi vypusk: Lviv: misto, suspilstvo, kultura 3 (1999): 44–116.

Bialostocki, Jan. Il Quattrocento nell’Europa settentrionale. Torino: UTET, 1989.

Biblioteka Narodowa, Akc 2527.

Biskupski, Romuald. Ukrzyżowanie z Owczar. Ikona z 2 połowy XV wieku. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne, 2000.

Biskupski, Romuald. «Wybrane warsztaty malarstwa ikonowego szkoły halickiej XV i XVI wieku.» Folia Historia Artium 18 (1982): 25–42.

Chatzidakis, Nano. From Candia to Venice. Greek Icons in Italy. 15th — 16th Centuries. Athens 1993.

Chatzidakis, Nano. Icons of the Cretan School (15th — 16th century). Athens: Muzeum Benaki, 1983.

Deluga, Waldemar. «Między Kandią а Wenecją. Rola grafiki europejskiej w przemianach ikonograficznych malarstwa postbizantyńskiego.»

W Deluga, Waldemar. Panagiotafitika. Greckie ikony i grafiki cerkiewne, 13–25. Kraków: Collegium Columbinum 2008.

Deluga, Waldemar. Panagiotafitika. Greckie ikony i grafiki cerkiewne, Kraków: Collegium Columbinum, 2008 Deluga, Waldemar. «The Influence of Dutch Graphic Archetypes on Icons in the Ukraine, 1600–1750.» Revue des études sud-est européennes XXXIV, no. 1-2 (1996): 5–26.

Deluga, Waldemar. «Źródła i inspiracje ilustracji drzeworytniczych do wydań Franciszka Skoryny.» V 480 let Běloruského knihtisku. Materiály z konference v pražkém Klementinu 5. 9. 1997, ed. Františka Sokolová, 15–19. Praha: Nàrodní knihovna, 1997.

Drahan, Mykhailo. Ukrainska dekoratyvna rizba. Kyiv: Naukova dumka, 1970.

Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, z. 5: Wielkie Księstwo Litewskie; z. 6: Małopolska — Ziemie Ruskie; ed. Aldona Kawecka-Gryczowa, et. al. Wrocław-Kraków: Ossolineum, 1959–1960.

Filippis, Michele De. «The Renaissance Problem Again.» Italica 20, no. 2 (1943): 65–80.

Gombrich, Ernst Hans. «The Renaissance — Period or Movement?.» In Background to the English Renaissance. Introductory Lectures, ed Joseph Burney Trapp, 9–30. London: Gray-Mills Publishing, 1974.

Grecheskie ikony XV–XVII vv. iz muzejnyh i chastnyh sobranij, ed. Liliya Evseeva. Moskva, 2010.

Grešlik, Vladislav. Ikony Šarišského muzea v Bardejove. Bratislava: Ars Monument, 1994.

Gronek, Agnieszka. Ikony Męki Pańskiej. O przemianach w malarstwie cerkiewnym ukraińsko-polskiego pogranicza. Kraków: Collegium Columbinum, 2007.

Gronek, Agnieszka. «Finalik w starodrukach cyrylickich. Manifestacja nowożytnej estetyki.» Akademia Supraska 7 (2016): 137–148.

Gronek, Agnieszka. «Grafika jako źródło nowych przedstawień w sztuce Kościoła wschodniego pierwszej Rzeczypospolitej.» W Metodologia, metoda i terminologia grafiki i rysunku. Teoria i praktyka, ed. Joanna Talbierska, 309–314. Warszawa: Semper, 2014.

Gronek, Agnieszka. «Okno na świat rzeczywisty czy transcendentny? O cechach nowożytnych w malarstwie ikonowym środowiska wysznieńskiego.» W Bizancjum а renesansy, ed. Michał Janocha, Aleksandra Sulikowska, Irina Tatianowa, 307–317. Warszawa: Campidoglio, 2012.

Gronek, Agnieszka. «On the Dependence of Western Ruthenian Passion Presentations on Western Graphics in the 16th to 18th centuries.» In: Series Byzantina, red. Waldemar Deluga, Michał Janocha. 1: 159–173. Warszawa: Neriton, 2003.

Gronek, Agnieszka. «Prace kręgu Mistrza Deesis z Bartnego. Charakterystyka stylu.» W Nic nad oryginał. Księga dedykowana pamięci Barbary Tondos i Jerzego Tura, ed. Agnieszka Gronek, Joanna Daranowska-Łukaszewska, 457–474. Kraków, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2019.

Gronek, Agnieszka. «Szata graficzna wczesnych ruskich druków cyrylickich. Źródła i inspiracje.» W Starodruki cyrylickie w zasobach parafialnych pogranicza polsko-słowackiego, ed. Jarosław Grycz, 50–71. Gorlice: Elpis, 2014.

Gronek, Agnieszka. Wokół Ukrzyżowanego. Studia nad tematem Pasji w ukraińskim malarstwie ikonowym. Warszawa: Neriton, 2009.

Helytovych, Maria. Bohorodytsia z Dytiam i pokhvaloiu (Ikony kolektsii Natsionalnoho muzeiu u Lvovi). Lviv: Svichado, 2005.

Helytovych, Maria. Ikony Starosambirshchyny XIV–XVI stolit zi zbirky Natsionalnoho muzeiu u Lvovi imeni Andreia Sheptytskoho. Lviv: Svichado, 2010.

Helytovych, Maria. «Ikony “Strasti Khrystovi” XV — 1-i polovyny XVI stolittia.» Litopys 2(7) (2001): 109–110.

Helytovych, Maria. Ukrainski ikony XIII — pochatku XVI stolit zi zbirky Natsionalnoho muzeiu u Lvovi imeni Andreia Sheptytskoho. Kyiv: Maister knyh, 2014.

Historical Museum in Sanok, inventory nos. 929; 930; 943; S/3418; S/3716; S/4461.

Hordynsky, Sviatoslav. Die Ukrainische Ikone 12. bis 18. Jahrhundert. München: Ukrainische Freie Universität, 1980.

Hordynsky, Sviatoslav. The Ukrainian. Icon of the XIIth to XVIIIth Centuries, transl. Walter Dushnyck. Philadelphia: Providence Association, 1973.

Huizinga, Johan. «The Problem of the Renaissance.» In Huizinga, Johan. Men and Ideas: History, the Middle Ages, the Renaissance, intr. by Bert F. Hoselitz, 243–287. Princeton: Princeton University Press, 1984.

Inwentarz rękopisów Biblioteki Kapituły Greckokatolickiej w Przemyślu, red. Andrzej Kaszlej. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2011.

Janocha, Michał. Ikony w Polsce od średniowiecza do współczesności. Warszawa: Arkady, 2008.

Janocha, Michał. Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Warszawa: Neriton, 2001.

Jaroszewicz-Pieresławcew, Zoja. Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI–XVIII wieku. Olsztyn: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2003.

Jonathan, J. G. Alexander. The Painted book in Renaissance Italy 1450–1600. New Haven & London: Yale University Press, 2016.

Kaszlej, Andrzej. «Iluminacja książki cerkiewnej.» W Sztuka iluminacji i grafiki cerkiewnej. Katalog wystawy październik-listopad 1996, red. Andrzej Kaszlej, Waldemar Deluga, 7–19. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1998.

Kharkiv Art Museum, inventory no. zrhu-8.

Kiwała, Bronisława, Burzyńska, Janina. Ikony ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Przemyślu. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981.

Kłosińska, Janina. Icons from Poland. Warsaw: Arkady, 1989.

Krasny, Piotr, Kruk, Mirosław Piotr. «Kilka uwag o okcydentalizacji sztuki cerkiewnej w monarchii jagiellońskiej.» W Przywrócona pamięci. Ikona Matki Boskiej Chełmskiej: ikonografia — kult — kontekst społeczny, red. Andrzej Gil, Mirosław Kalinowski, Ihor Skoczylas. 137–160. Lublin–Lwów: Wydawnictwo KUL, 2016.

Kruk, Mirosław Piotr. Ikony Matki Boskiej z Dzieciątkiem w zachodnioruskim malarstwie wieków XV–XVI. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999.

Lohvyn, Hryhorii, Miliaieva, Lada, Svientsitska, Vira. Ukrainskyi serednovichnyi zhyvopys. Kyiv: Mystetstvo, 1976.

Mauquoy-Hendrickx, Marie. Les Estampes des Wierix conservées au Cabinet des Estampes de la Bibliothèque Royale Albert ler. Brussels: Bibliothèque Royale Albert ler, 1978–1983.

Milyaeva, Liudmilla. The Ukrainian Icon 11th — 18th centuries. From Byzantine

sources to the Baroque. New York: Parkstone Press, 1996.

Miodońska, Barbara. Małopolskie malarstwo książkowe. Warszawa: PWN, 1993.

Museum of Folk Architecture in Sanok, inventory no. 622.

Museum of the Przemyśl Region in Przemyśl, inventory no. 1392.

National Museum in Lviv, inventory nos. Кв-2861/I-1270; Кв-36510/I-2178; Кв-33646-1/I-997; Кв-33646-2/I-998; Кв-4356/I-3189; Кв-33618/I-970; Кв-3598/I-1281; Кв-15483/I-1570; Кв-15813/I-1601; Кв-33673/I-1025; Кв-36508/I-2176; Кв-42407/I-2983; Кв-51661/I-3949.

Nemirovskij, Evgenij. Slavyanskie izdaniya kirillovskogo (cerkovnoslavyanskogo) shrifta. Inventar’ sohranivshihsya ekzemplyarov i ukazatel’ literatury. Vol. 1–2. Moskva: Znak, 2009, 2011.

Otkovych, Sofia, Otkovych, Taras. «Restavratsiia i rekonstruktsiia ikony “Bohorodytsa z Pokhvaloiu” 1599 r. z cela Ripniv Buskoho raionu (zbirka Lvivskoi kartynnoi halerei).» In Volynska ikona: pytannia istorii vyvchennia, doslidzhennia ta restavratsii. Materialy V naukovoi konferentsii, m. Lutsk, 27–28 serpnia 1998 roku, 146–151. Lutsk: DP «Volynski starozhytnosti», 1998.

Ovsiichuk, Volodymyr. Ikonopys Zakhidnoi Ukrainy XVI — poch. XVII st. Kyiv: Naukova dumka, 1991.

Rękopisy cerkiewnosłowiańskie w Polsce. Katalog, opr. Aleksander Naumow, Andrzej Kaszlej. Kraków: Scriptum, 2007.

Różycka-Bryzek, Anna. Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego. Warszawa: PWN, 1983.

Skop, Lev. Maister miniatiur Peresopnytskoho Evanheliia Fedusko, maliar zi Sambora. Drohobych: Kolo, 2011.

Sokołowski, Marian. «Obrazy.» W Wystawa Archeologiczna polskoruska urządzona we Lwowie w roku 1885, red. Wojciech Dzieduszycki, Ludwik Wierzbicki, Marian Sokołowski, 13–24. Lwów: Edward Trzemeski, 1886.

Stankevych, Мyhailo. Ukrainske khudozhnie derevo XVI–XX st. Lviv: Instytut narodoznavstva NAN, 2002.

Stepovyk, Dmytro. Istoriia ukrainskoi ikony X–XX stolit. Kyiv: Lybid, 1996.

Susvyetnaya spadchyna Frantsyska Skaryny = Vsemirnoe nasledie Franciska Skariny = World Heritage of Francysk Skaryna, ed. A. A. Susha et. al. Міnsk: Entsiklopediya imeni Petrusya Brovki, 2017.

Svientsitska, Vira. Ivan Rutkovych i stanovlennia realizmu v ukrainskomu maliarstvi XVII st. Kyiv: Nakova dumka, 1966.

Svientsitska, Vira, Otkovych, Volodymyr. Ukrainske narodne maliarstvo XIII–XX stolit. Kyiv: Mystetstvo, 1991.

Svientsitska, Vira, Sydor, Oleh. Spadshchyna vikiv. Ukrainske maliarstvo XIV–XVIII stolit u muzeinykh kolektsiiakh Lvova. Lviv: Kameniar, 1990.

Svientsitska, Vira. «Zhyvopys XIV–XVI stolit.» In: Istoriia ukrainskoho mystetstva: u 6-kh tomakh, t. 2: Mystetstvo XIV — pershoi polovyny XVII stolittia, ed. Yurii Nelhovskyi, Luka Kalenychenko, Mykhailo Marchenko. 208–274. Kyiv Akademiia nauk URSR, 1967.

Svientsitsky, Ilarion. «Halytsko–ruske tserkovne maliarstvo XV–XVI st. Materialy i zamitky.» Zapysky Naukovoho Tovarystva imeni Shevchenka 121 (1914): 63–116.

Svientsitsky, Ilarion. Ikony Halytskoi Ukrainy XV–XVII vikiv. Lviv: Natsionalnyi Muzei, 1929.

Szanter, Zofia. «Rola wzorów zachodnich w ukształtowaniu ikonostasu w XVII wieku na południowo-wschodnim obszarze Rzeczypospolitej.» W Teka Konserwatorska. Polska Południowo-Wschodnia. 3: 93–135. Rzeszów, 1985.

The Illustrated Bartsch, ed. Walter L. Strauss. Vol. 13. New York: Abaris Books, 1981.

The Illustrated Bartsch. Commentary, ed. Walter. L. Strauss. Vol. 13. New York: Abaris Books, 1984.

The Origins of El Greco. Icon painting in Venetian Crete, ed. Anastasia Drandaki. New York: Onassis Foundation USA, 2009.

The Šariš Museum in Bardejov, inventory no. H 1011.

V. I. Vernadsky National Library of Ukraine, Institute of Manuscripts, inventory no. 15512.

Vuitsyk, Volodymyr. «Dolia ikony “Pokhvala Bohomateri” z Ripneva.» Rodovid. Naukovi zapysky do istorii kultury 8 (1994): 26–29.

Vuitsyk, Volodymyr. «Fedir Senkovych v konteksti stylovoi evoliutsii zhyvopysu skhidnoslovianskykh narodiv na perelomi XVI–XVII st.» In Prohresyvna suspilno-politychna dumka v borotbi proty feodalnoi reaktsii ta katolytsko-uniatskoi ekspansii na Ukraini: tezy respublikanskoi naukovo-teoretychnoi konfrentsii, 20–22 kvitnia 1988 r., 141–143. Lviv: Akademia Nauk URSR, 1988.

Winnicka, Katarzyna. Ikony z XVI wieku w Muzeum Historycznym w Sanoku. Katalog zbiorów. T. 2. Sanok: Muzeum Historyczne, 2013.

Yarema, Volodymyr. Ikonopys Zakhidnoi Ukrainy XVI — poch. XVII st. Lviv: Drukarski kunshty, 2017.

Zapasko, Yakym. Pamiatky knyzhkovoho mystetstva. Ukrainska rukopysna knyha. Lviv: Svit, 1995.

Zholtovskyi, Pavlo. Ukrainskyi zhyvopys XVII–XVIII st. Kyiv: Naukova dumka, 1978.

##submission.downloads##

Опубліковано

2022-12-29

Номер

Розділ

Статті: Terra Academica